ΔΙΡΦΥΑΚΑ ΝΕΑ

► 2011 (111)
- ► Δεκεμβρίου (14)
- ► Νοεμβρίου (1)
- ► Οκτωβρίου (4)
- ► Σεπτεμβρίου (2)
- ► Αυγούστου (8)
- ► Ιουλίου (15)
- ► Ιουνίου (26)
- ► Μαΐου (20)
- ► Μαρτίου (5)
- ► Φεβρουαρίου (9)
- ► Ιανουαρίου (7)

▼ 2010 (21)
- ► Δεκεμβρίου (2)
- ► Νοεμβρίου (6)
- ► Οκτωβρίου (1)
- ► Σεπτεμβρίου (1)
- ► Αυγούστου (7)
- ► Μαΐου (1)
- ▼ Ιανουαρίου (3)

► 2009 (1)
- ► Ιανουαρίου (1)

► 2008 (4)
- ► Δεκεμβρίου (1)
- ► Ιουλίου (1)
- ► Απριλίου (1)
- ► Ιανουαρίου (1)

► 2007 (5)
- ► Δεκεμβρίου (5)

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ
ΕΥΒΟΙΑ-ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΟΛΑ ΟΣΑ ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧH ΤΗΣ ΔΙΡΦΥΣ
ΧΑΡΤΗΣ

Συνολικές προβολές σελίδας

ΕΤΣΙ ΤΟ ΛΕΓΑΜΕ ΠΑΛΙΑ

Ασλάνι: Ανθρωπος γερός και δυνατός. Ρωμαλέος, υγειής.
Αφερείμ: Εύγε, μπράβο, ζήτω (τούρκικη λέξη που τη χρησιμοποιούσαν).
Αχαϊρευτος: Αυτός που δεν πρόκοψε, ούτε προόδευσε, που δεν έκανε χαϊρι. Αυτός που δεν έχει τη δυνατότητα, ούτε τις ικανότητες να προοδεύσει (έχω και κείνον τον αχαϊρευτο... που δεν φελά τίποτα). Δεν έχει την ικανότητα να κάνει κάτι το σωστό, που δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Αλλά και ο άτυχος, ο κακορίζικος.
Αχαμνά: Τα ανδρικά γεννητικά όργανα, αλλά και κάθε αρσενικού ζώου.
Βολή: Οταν είναι έτσι τακτοποιημένα τα πράγματα, ώστε να γίνονται οι δουλειές με ευχέρεια, με λίγο κόπο και καλύτερα (εγώ δεν μπορώ να πλύνω εδώ, θα πάω σπίτι μου, που έχω τη βολή μου).
Γαλιφιά: Καλόπιασμα, κοπλιμεντάρισμα. Και γαλίφης, αυτός που καλοπιάνει, που κομπλιμεντάρει τους άλλους επιδιώκοντας κέρδος ή ωφέλεια.
Γάμπρισμα: Το ψάξιμο για νύφη ή γαμπρό. Και γαμπρίζω, όταν αρχίζω να ψάχνω για νύφη, αφήνοντας να δημιουργείται η εντύπωση ότι θέλω να παντρευτώ. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για τα κορίτσια, για αναζήτηση γαμπρού.
Γκαβός: Αυτός που δεν βλέπει καλά, που βλέπει λοξά. Ο αλλήθωρος.
Διακονιάρης: Ο ζήτουλας, ο ζητιάνος.
Ζαλίκωμα: Το φόρτωμα. Και ζαλικωμένος, φορτωμένος. Στην κυριολεξία με τη λέξη ζαλίκωμα εννοούσαν το μεγάλο φορτίο που κάποιος άνθρωπος ήταν υποχρεωμένος να κουβαλήσει στην πλάτη του.
Καρκαλί: Η κεφαλή του αρσενικού γεννητικού οργάνου.
Λιακά: Τα εντόσθια. (Θα πάρω ένα μαχαίρι και θα σου πετάξω τα λιακά έξω) (απ' το πολύ γέλιο με πόνεσαν τα λιακά μου). Χαρακτηριστικό είναι το ανέκδοτο με τον οδηγό αγροτικού αυτοκινήτου, όταν τον σταμάτησε ο τροχονόμος και τον παρατήρησε επειδή πάτησε την άσπρη διαχωριστική γραμμή του οδοστρώματος, αυτός απάντησε «Ε και τι, σάμπως τσούβγαλα τα λιακά».
Λούρα: Ψιλή βέργα, που χρησιμοποιούσε συνήθως ο δάσκαλος στο σχολείο για να τις βρέχει στους μαθητές για τιμωρία, αλλά είχε και πολλές άλλες χρήσεις. Ήταν λεπτή και λύγιζε εύκολα χωρίς τον κίνδυνο να σπάσει. Ήταν από ξύλο μουριάς ή από ξύλο καναπίτσας. Από την καναπίτσα παίρνανε και το ξύλο για την κατασκευή ταρπιών, κοφινιών κ.λ.π.
Μπάκα: Η κοιλιά.
Μπακανιάρης: Αυτός που είχε φουσκωμένη κοιλιά, όχι όμως απ' την πολυφαγία, αλλά από ασθένεια ή πολύ νερό ή από την πείνα.
Μπέκιμ ή μπέλκιμ: Σημαίνει το «μήπως και...» (καλά κάνει και τα παθαίνει αυτά, μπέκιμ και βάλει μυαλό».
Ρεπάνιασμα: Η ελαφρά αλλοίωση του χρώματος των ρούχων κατά το πλύσιμο.
Σκάρα: Με το (τι) μπροστά, αναφερόταν σε καταστάσεις ανθρώπων, ζώων ή πραγμάτων που δεν ξέραμε τι ακριβώς συμβαίνει (τι σκάρα έχεις και δε μιλάς;) (τι σκάρα έχει και γαβγίζει;) (τι σκάρα έχει και δεν μπορώ να το φτιάξω).
Στρούγκα: Η διαδικασία του αρμέγματος. Για να αρμέξουν τα πρόβατα τα έκλειναν σε ένα φραγμένο μέρος και από ένα άνοιγμα, περνούσε ένα-ένα και τα άρμεγαν (πάω να βαρέσω στρούγκα) έλεγαν όταν ήθελαν να αρμέξουν. Επίσης, στρούγκα ονόμαζαν και γενικά την εγκατάσταση του μαντριού και ειδκότερα εκεί που στάλιζαν τα πρόβατα.
Φουρκισμένος: Ο θυμωμένος, εκνευρισμένος.

Αβανιά. Η κακόβουλη κατηγορία, η δυσφήμιση, η ρετσινιά, αλλά και η υλική ζημιά, η συμφορά.
Αβέρτα. Απεριόριστα, άφθονα, χωρίς μέτρο.
Αβρός. Σημείο του ποταμιού, που ήταν λίγο πλατύ και βαθύ. Εκεί οι πιτσιρικάδες, αφού έκαναν τις κατάλληλες «επεμβάσεις» τους, με πέτρες, φύλλα, χώμα, κλαριά κ.λ.π. το διαμόρφωνα σε μικρή «πισίνα» για να κάνουν τα καλοκαιρινά μπάνια τους (να κλουμπίσνει).
Αγανούδα. Το απαλό χιόνι, η πάχνη. Γενικά οτιδήποτε το ψιλό και αραιό που σκεπάζει κάτι.
Αγαρμπος. Αυτός που δεν έχει χάρη, συμμετρία και αρμονία στις διαστάσεις του, με άχαρη και άκομψη εμφάνιση (άγαρμπος άνθρωπος). Αξεστος και τραχύς στη συμπεριφορά του (έχει άγαρμπους τρόπους).
Αγγιά. Γενικά τα σκεύη του σπιτιού.
Αγγελοφέρνω. Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο ετοιμοθάνατος (οράματα, ακατανόητες λέξεις και φράσεις). Γενικά οι επιθανάτιες στιγμές, που ο άνθρωπος βρίσκεται μεταξύ ζωής και θανάτου (βλέπει τον άγγελό του, ψυχομαχάει).
Αγκορτζά. Η άγρια αχλαδιά, που βγάζει τα αγκόρτζα, μικρά σκληρά και άνόστα αχλάδια. Η αγκορτζά άμα εμβολιαστεί γίνεται κανονική αχλαδιά.
Αγκούλα. Καμπυλωτό ραβδί που χρησιμοποιούσαν οι τσοπάνηδες. Αλλά και κάθε ραβδί με καμπυλωτή άκρη, που χρησιμεύει για να πιάνουμε αντικείμενα που δεν τα φτάνει το ανθρώπινο χέρι.
Αγκωνάρι. Μεγάλη πελεκημένη πέτρα, που τοποθετείται στις γωνίες των κτισμάτων.
Βαβούλα. Το έντομο, μπούρμπουλας.
Βαλάντωμα. Καημός, παίδεμα, μπαϊλντισμα, λύπη, θλίψη. Σωματική και ψυχική υπερκόπωση (τίποτα δεν μπορεί να δώσει χαρά στη βαλαντωμένη του ψυχή), (βαλάντωσε από τη σκληρή δουλειά), (τον βαλάντωσε η αγάπη).
Βαλμάς. Ο προμηθευτής αλόγων ή μουλαριών ή ενοικιαστής τους για αλωνισμό. Εδώ όμως, βαλμάς λεγόταν αυτός που αλώνιζε, δηλαδή, αυτός που καθοδηγούσε το άλογο και πατούσε πάνω στο «ντουέν» για να αλωνιστούν τα στάχυα.
Βαρβάτος. Αυτός που είναι σεξουαλικά πολύ ικανός ή έχει έντονη σεξουαλική ορμή και διάθεση (ισχύει και για ζώα). Κατ' επέκταση, βαρβάτο λέμε και τον άνθρωπο το δραστήριο, τον ικανό, το δυνατό, τον άξιο. Ειρωνικά το λέμε και γι' αυτούς που υπερηφανεύονται για τη σεξουαλική τους δράση (για κοιτάξτε ρε παιδιά ένα βαρβάτο). Για παιδιά στην ηλικία που αρχίζουν να γίνονται άνδρες (κοίτα καμώματα το βαρβατσέλι).
Βαρβατίλα. Η κακοσμία των τράγων, κατά την περίοδο του οργασμού ή και για τους ανθρώπους με έντονη σεξουαλική διέγερση.
Βαρκό. Λέμε το μέρος εκείνο, που τα χώματά του είναι πολύ υγρά. Βουλιάζουν και δεν μπορεί να γίνει σωστά και με άνεση, οποιαδήποτε γεωργική εργασία. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται μετά από βροχές (αυτό το χωράφι είναι βαρκό), (τα χωράφια σ' αυτή την περιοχή είναι βαρκά).
Βάτεμα. Η ερωτική πράξη για αναπαραγωγή των οικόσιτων ζώων, προβάτων, κατσικιών κ.λ.π.
Βατταλαλάω. Όταν φλυαρώ για πολύ ώρα με δυνατή φωνή, κυρίως σε χώρους εκτός σπιτιού και ιδιαίτερα σε αγροτικές περιοχές. Στα χωράφια, στα αμπέλια, στις ελιές κ.λ.π. (όλο το χωριό είχε πάει να μαζέψει ελιές και βατταλάληξε όλη η ρεματιά), (η γειτονιά βατταλαλούσε από το παιδομάνι).
Βεζύρης. Παιδικό παιχνίδι που παιζόταν με τον αστράγαλο (κότσι) του αρνιού, του κατσικού και σπανίως του γουρουνιού.
Βερβέριξα - βερβερίζω. Κλαίω γοερά με γρήγορα και απανωτά αναφιλητά μέχρις εξάντλησης, (βερβέριξα απ' το κλάμα), (δώσε μία καραμέλα στο παιδί, δεν βλέπεις ότι βερβέριξε;).
Γαζέτα. Κέρμα ή κέρματα μικρής αξίας. Λιανά, λιανώματα, (μάζεψα όλα τα γαζέτα μου και δεν μου φτάσανε να αγοράσω ούτε ένα κουτί τσιγάρα).
Γαϊδουροκλίστρα. Ανοιχτός χώρος, όχι πολύ μεγάλος, που κυλιούνται τα γαϊδούρια. Το λέμε και ειρωνικά για κάποιον που έχει χωράφι ή χωράφια μικρής έκτασης, (σιγά τα μιγάλα χουράφια πο' χει αυτός, κατ γαϊδρουκλίστρις είνι).
Γαλάριο - γαλάρια. Η κατσίκα, η προβατίνα κ.λ.π., που κάνουν πολύ γάλα.
Γάλια. Αγάλι, αγάλια σιγά-σιγά, αργά-αργά, βαθμιαία, σταδιακά.
Γαλιφιά. Καλόπιασμα, κομπλιμεντάρισμα. Και γαλίφης, αυτός που καλοπιάνει, που κομπλιμεντάρει τους άλλους, επιδιώκοντας κέρδος ή άλλου είδους ωφέλεια.
Ζα (τα). Τα ζώα που χρησιμοποιούσαμε για τις γεωργικές εργασίες (μουλάρια, γαϊδούρια, βόδια κ.λ.π.).
Ζαβλάκωμα. Αποχαύνωση, αποβλάκωμα, κατάπτωση. Και ζαβλακωμένος, ο αποβλακωμένος, ο αποχαυνωμένος, ο ψυχικά και πνευματικά καταπονημένος (είναι ζαβλακωμένος από το πολύ διάβασμα).
Ζαβός. Για ανθρώπους λέμε τον ιδιότροπο, τον παράξενο, τον δύστροπο κ.λ.π. Για πράγματα, το στραβό, το κυρτό. Και για τοποθεσίες, το ανώμαλο, το δυσπρόσιτο, το κακοτράχαλο μέρος.
Ζαίνω-ζένω. Βρομάω, μυρίζω άσχημα. (βρωμάω και ζένω ή ζαίχνω), (πόσο καιρό έχεις να πλυθείς; Βρωμάς και ζαίνς).
Ζακόνι. Έθιμο, συνήθεια. (Κάθε τόπος και ζακόνι, κάθε μαχαλάς και τάξη).
Καβάθα. Πήλινο αγγείο φαγητού, που το λέμε και τσανάκα.
Καβαλαριά. Το πάνω μέρος του σαμαριού που καθόταν ο αναβάτης. Ήταν ντυμένο με δέρμα ή καραβόπανο.
Καβουρομαμή. Η μεγάλη καβουρίνα.
Κάδος. Ξύλινο μεγάλο δοχείο, ψηλό και στενό, στο οποίο χτυπάνε το γάλα για να γίνει βούτυρο.
Καζάντι. Η απόκτηση περιουσίας, η δημιουργία καλής σταδιοδρομίας.
Καϊλα. Μεγάλη ζέστη, καύσωνας. Αλλά σημαίνει και πόθος, λαχτάρα, μεράκι, άχτι (όταν ήμουν παιδί, είχα καϊλα για τα γράμματα), (από δική μου καϊλα, ήθελα το παιδί μου να μορφωθεί).
Καθούρι. Η δυνατή και χοντρή βροχή, που πέφτει χωρίς να φυσάει, ούτε παρατηρούνται άλλα καιρικά φαινόμενα και κρατάει λίγη ώρα.
Καϊσι. Το δερμάτινο λουρί, πάνω από το οποίο οι κουρείς, ακόνιζαν το ξυράφι τους.
Κακκάβι. Το καζάνι.
Κακκαβολίθαρα. Μεγάλες χοντρές πέτρες, πάνω στις οποίες στηριζόταν το καζάνι (κακκάβι) για να αναφτεί φωτιά από κάτω.
Μαγκάνι (α). Μηχανισμός με τον οποίο, το νήμα από την ανέμη μεταφερόταν στα μασούρια.
Μαγκάνι (β). Μηχανισμός με τον οποίο ανέβαζαν το νερό απ' το πηγάδι.
Μάγγος. Διαμόρφωση χώρου στο έδαφος, για να κοιμηθούνε τη νύχτα στα χωράφια (έφτιαξα μάγγο). Όταν φυσούσε, έβαζαν γύρω - γύρω δεμάτια από άχυρο, ενώ για κλινοσκεπάσματα χρησιμοποιούσαν σακιά, κουρελούδες, πατατούκες κ.λ.π.
Μαγκούτα. Μικρότερη κολοκύθα.
Μαδαρός. Αποψιλωμένος, γυμνός τόπος. Για ανθρώπους, ο φαλακρός, ο ελαφρά ντυμένος ιδίως κατά τους μήνες του χειμώνα (πού πας έτσι μαδαρός; θα πουντιάσεις.)
Νερομάνα. Πηγή νερού που αναβλύζει και τρέχει άφθονο.

Αμπολή: Το αυλάκι ή το κανάλι, που έφερνε το νερό από το ποτάμι στο περιβόλι.
Βλαρός-ή-ό: Βλαρό λέγαμε οτιδήποτε που ήταν μαλακό και φρέσκο. Ιδιαίτερα όμως το τυρί, τα χορταρικά και τα περιβολικά. (Βλαρό τυρί, βλαρά φασολάκια κ.λ.π.)
Βραϊά (βραγιά) Βραϊές (βραγιές): Αυλάκια που διαμόρφωναν με την τσάπα στα περιβόλια και μέσα σ' αυτά φυτεύονταν τα «περιβολικά» για να διευκολύνεται το πότισμα.
Βτσέλα, Βουτσέλα, Βιτσέλα: Ξύλινο δοχείο για νερό που το έπαιρναν μαζί τους στο χωράφι. Χωρητικότητα πέντε ως δέκα κιλά. Ήταν στρογγυλό και οι δύο πλάγιες πλευρές του επίπεδες, σε σχήμα κύκλου. Είχε δύο λαβές που ενώνονταν με σχοινί για να κρεμιέται στο σαμάρι του ζώου.
Γούλια: Το μέρος του προσώπου από τις άκρες του στόματος (εκεί που τελειώνουν τα μάγουλα) μέχρι το πηγούνι.
Δέση: Το σημείο που συνδέεται η αμπολή (βλ. λ) με το ποτάμι.
Δικούλι (Δ' κουλ): Κάτι σαν «τρίαινα». Το χρησιμοποιούσαν για να εξανεμίζουν το στάρι στο αλώνισμα. Αν και το λέγανε «δικούλι» είχε τρεις μύτες (τρία τσατάλια).
Ζβάρνα - Ζβάρνισμα: Πάνω σε δύο παράλληλα ξύλα μήκους ενός μέτρου περίπου και σε απόσταση πάλι ενός μέτρου περίπου, κάρφωναν άλλα ξύλα έτσι που διαμορφωνόταν μια μικρή «πλατφόρμα» διαστάσεων (1χ1 μέτρα περίπου). Την προσδένουν πίσω από τα ζώα, πατούσαν επάνω και παράλληλα καθοδηγώντας το ζώο «περιδιάβαιναν» το μόλις οργωμένο χωράφι από τη μια άκρη ως την άλλη για να σκορπίζουν οι σβώλοι (βλ. λ.) να ισωματίζεται το χωράφι και να πιέζεται λίγο το χώμα για να κρατάει υγρασία (ρόλο βλ. λ.) μετά το πότισμα. Συνήθως το σβάρνισμα γινόταν σε χωράφια που επρόκειτο να καλλιεργησουν καλαμπόκι.
Ζβαρνάω: Όταν τραβάω κάτι είτε δεμένο με σχοινί είτε χωρίς, άνθρωπο ή ζώο, κρατώντας τον από χέρι ή πόδι ή μαλλιά κλπ. Χωρίς τη θέλησή του και με τέτοιο τρόπο ώστε να σέρνεται στο έδαφος.
Ζβώλος ή Γκμούλα: Κομμάτι από σκληρό χώμα.
Κολντεμίρια. Τα σίδερα που ήταν τοποθετημένα πίσω από τις πόρτες, για να μην ανοίγουν απ' έξω.
Κολόβιο. Πουλόβερ χειροποίητο, από προβατίσιο κυρίως μαλλί.
Κόνεψα. Όταν περπατάω πολύ ώρα, με παίρνει η νύχτα και σταματώ για να κατασκηνώσω, να φάω, να κοιμηθώ και να ξεκινήσω πάλι την άλλη μέρα το πρωί ή μετά από λίγη ώρα (πήγαινα για το Μετόχι και κόνεψα στου Δεσπότη τη βρύση). Το κόνεμα όμως, μπορεί να γίνει και σε κάποιο σπίτι που θα μας φιλοξενήσει ή σε κάποιο χάνι κ.λπ.
Κοντονουρά. Ήταν το ξύλο που έμπαινε θηλυκωτά στο τέλος του κουντουριού, το οποίο κρατούσε ο γεωργός για να κατευθύνει το αλέτρι.
Κοντοτσίπνο. Μικρή, κοντή, μάλλινη, υφαντή ζακέτα, χωρίς μανίκια, χωρίς κουμπιά και ανοιχτή στο μπροστινό μέρος.
Κοντοτσούραπο. Μικρή, κοντή, πλεχτή κάλτσα.
Κοντύλισμα. Το εμπόδισμα. «Μη με κοντυλάς (κουντλάς)», «μη με εμποδίζεις».
Κόπανος. Μακρύ και χοντρό ξύλο (κάτι σαν ρόπαλο). Επίπεδο από τη μία του μεριά. Το χρησιμοποιούσαν για να χτυπάνε τα χοντρά και βαριά ρούχα (φλοκάτες, βελέντζες κ.λπ.) όταν τα έπλεναν στο ποτάμι.
Κοράκι. Ξύλινος μηχανισμός, για να κλειδώνει η συνήθως μεγάλη, δίφυλλη πόρτα του κατωγιού.
Κοράτσα. Η στεγνή, ξερή μύξα, που τη βγάζουμε με τα δάχτυλα του χεριού μας.
Κορδελοσωρός. Ο ακατάστατος, που δεν ξέρει να ντυθεί, να εμφανιστεί και κατ' επέκταση ο μη κοινωνικός, ο χωρίς καλαισθησία.
Κορδομέσης. Αυτός που περπατούσε με το κορμί ορθό, καμαρωτός, αλλά με επιδεικτικό τρόπο(φουσκωμένο στήθος, ψηλά το κεφάλι κ.λ.π.).
Κορμάδες (ελιές). Οι ελιές που ενώ είχαν ωριμάσει (λαδώσει) είχαν πέσει πρόωρα από την ελιά, συνήθως λόγω του ανέμου. Αυτές κρατούσαν το λάδι τους και αφού τις έπλεναν, τις ανακάτευαν με αλάτι και τις τρώγανε. Αν θέλανε να τις συντηρήσουν περισσότερο, τις έβαζαν μέσα σε «πνιότα» με λάδι και ξύδι και κρατούσαν ακόμη δύο μήνες περίπου.
Κόρμπα. Η μαύρη κατσίκα.
Κόσα. Δρεπάνι με μακρύ στειλιάρι. Το χρησιμοποιούσαν για να θερίζουν βίκο και άλλα σπαρτά, εκτός από σιτάρι, όπως επίσης και να καθαρίζουν τα χωράφια απ' τα αγριόχορτα.
Κοσόρα. Βαρύ μαχαίρι που έκοβαν μικρά ξύλα.
Κουβέλι (κβέλι). Κούνια μωρών, φτιαγμένη από κουβέλι μελισσιού, κομμένο στα δύο (εγκάρσια).
Κουδούνια. Μικρά τσαμπιά σταφύλι, που τα μάζευαν στο τέλος του τρύγου, επειδή δεν «φτουράγανε» στο μάζεμα.
Κουζόκι. Ζακέτα γυναικεία, υφαντή, μάλλινη ή βαμβακερή.
Κουκμούτς. Το ψωμί που δεν είναι καλά ψημένο. Έχει σκασίματα και σχισίματα σε πολλά μέρη. Δηλαδή το καρβέλι που δεν είναι καλό ούτε γευστικά ούτε αισθητικά.
Κουκμούτσης - κουκμούτσα. Ο άνθρωπος, άντρας ή γυναίκα, που είναι δύστροπος, υποχόνδριος, ευέξαπτος κ.λπ. Αυτός που γενικά δυσκολεύεται να συλλειτουργήσει με το κοινωνικό σύνολο.
Κούκνος. Μύγα που τσιμπάει και εξαγριώνει τα βόδια, την άνοιξη συνήθως. Τα μουλάρια και τα γαϊδούρια τα «πιάνει» το φθινόπωρο, στον τρύγο.
Κουκουλέντρες. Ιστοί από αράχνες, σκόνες και οτιδήποτε άλλο δημιουργούταν πίσω από καναπέδες, κάτω από κρεβάτια κ.λπ. όταν είχαν καιρό να ξεσκονιστούν, (είχα κάνα δυο μήνες να συγυρίσω και συγύρισα χθες. Τι κουκλιέντρα κι κακό ήταν αυτό;).
Μπατάλικος. Χοντρός και άχαρος. Μπαταλεύω. Γίνομαι χοντρός, δυσκίνητος.

Καβαλαριά: Το πάνω μέρος του σαμαριού που καθόταν ο αναβάτης. Ήταν ντυμένο με δέρμα ή καραβόπανο.
Καλίγωμα: Το πετάλωμα των ζώων.
Καλιγωτής: Ο πεταλωτής.
Καλιγωτήρια: Τα σύνεργα του καλιγωτή. Δηλαδή το σφυρί, η τανάλια και η κόφτρα που ήταν σαν «κατσόνι» (βλ. λ.) λίγο μεγαλύτερο, χωρίς δοντάκια.
Καραμπάτσα: Δημιουργείται από το νερό που ρίχνουμε στα τσαντίλια (βλ. λ.) και από διάφορα υγρά της ελιάς και ξεχωρίζει από το λάδι, όταν πέφτει στη γούρνα (μετά το σφίξιμο των τσαντιλιών). Σαν βαρύτερο μένει κάτω από το λάδι και φεύγει από μια μικρή τρύπα που είναι στο κάτω μέρος της γούρνας.
Καταπότης: Το σημείο που συνέδεε το περιβόλι με την αμπολή.
Κόσα (η): Μεγάλο δρεπάνι. Πολύ πιο μεγάλο και πιο ανοιχτό με μακριά ξύλινη λαβή (κάπου ένα μέτρο). Μ' αυτή θέριζαν βίκο, φάβα, τριφύλλι κλπ. Πολλές φορές το χρησιμοποιούσαν και για καθαρισμό των χωραφιών από αγριόχορτα.
Λαγαρά: Το μέσα μέρος από τα μπούτια του ζώου, στα πισινά πόδια.
Λικούκι: Τα λιωμένα κουκούτσια από τις ελιές που έμεναν στο τσαντίλι, μετά το «πρεσάρισμα». Χρησιμοποιείται για την παρασκευή «πυρίνας» (θερμαντική ύλη).
Λοβιά: Τα φλούδια από τα όσπρια φασόλια, ρεβίθια, φάβα, κουκιά κλπ. και ιδαιίτερα τα φλούδια από τα ξεραμένα στον ήλιο όσπρια. (Τα όσπρια τα άπλωναν στον ήλιο και αφού ξεραίνονταν τα ξεχώριζαν από τη φλούδα). Τις φλούδες (λοβιά) τις πετούσαν και ο καρπός αποθηκευόταν για το χειμώνα.

Φαδοκούβαρο. Το κουβάρι με το υφάδι, που με τη βοήθεια της ανέμης, γινότανε μασούρι και το έβαζαν στη σαΐτα για την ύφανση.
Φαΐ. Η λιωμένη ελιά από τις ρόδες στο αλώνι του λιοτριβιού. Επίσης τα υλικά με τα οποία « γεμίζουμε» διάφορες πίτες ή γλυκά ταψιού.
Φαρμακώνω. Δηλητηριάζω. Και φαρμακώθηκα, δηλητηριάστηκα, αυτοκτόνησα. Σημαίνει και στεναχώρια (με φαρμάκωσαν τα λόγια που μου 'πες). Σημαίνει ειρωνικά και το φαγητό (φαρμάκωσες κάνα φαΐ της προκοπής;), (κάτσε να φαρμακώσεις και να σου λείπουν οι γκρίνιες).
Φαρσί. (Τα ήξερε φαρσί), λέμε για το μαθητή που αποστηθίζει άπταιστα και γρήγορα το μάθημα του. Επίσης με την ίδια σημασία χρησιμοποιούμε και τη λέξη «νεράκι» (τα 'μαθε νεράκι).
Φεγγαρόλια. Παιδικό παιχνίδι που παιζόταν με αμάδες, τις οποίες χτυπούσαν με το πόδι.
Φεγγίτης. Κυκλοτερές ή ορθογώνιο συνήθως υαλόφρακτο άνοιγμα της στέγης ή στο πάνω μέρους του τοίχου, διαμέσου του οποίου μπαίνει το φως της ημέρας, σε δευτερεύοντα ή «κλειστά» δωμάτια.
Φελάω. Ωφελώ, έχω αξία, είμαι χρήσιμος. Στην αντίθετη περίπτωση, δηλαδή αν δεν αξίζω, δεν είμαι χρήσιμος κ.λπ., λέμε «δεν φελάω» (δεν φελάω για τίποτα). Το λέμε και για αντικείμενα, τρόφιμα κ.λπ (το φαγητό δεν φελάει).
Φέρμελη. Χρυσοστολισμένο και πολυκέντητο γιλέκο, που φοριόταν με τη φουστανέλα. Ήταν σταυρωτό με ψευτομάνικα. Παλαιότερα τα μανίκια δεν ήταν μόνο για φιγούρα, ήταν και λειτουργικά. Όταν κρύωναν έβαζαν μέσα τα χέρια τους.
Φέρτε. Έκφραση για όσους έτρεχαν (τον είδα που πήγαινε στο χωράφι, φέρτε), που σημαίνει γρήγορα, ενώ το τελευταίο (ε) το κρατούσαν (πήγαινε φέρτεεεεεε).
Φερτίκι. Τα χρήματα ή τα δώρα που παίρνεις ή δίνεις για τη μεταφορά πραγμάτων (δώσε το φερτίκι στο παιδί, που έφερε τη βαλίτσα).
Φιδοκαμένος. Αυτός που έχει υποστεί πάρα πολλά στη ζωή του. Οικονομικές καταστροφές, οικογενειακές και προσωπικές ατυχίες.
Φιλέτρας (φλέτρας). Είδος πεταλούδας.
Φιλιτράω. Φτερουγίζω.
Φλακί. Κατσικίσιο ή προβατίσιο κομμάτι δέρμα (50 Χ 50 εκατοστά περίπου). Πάνω σ' αυτό ζύμωναν ψωμί σε μικρές ποσότητες. Το χρησιμοποιούσαν συνήθως οι τσοπάνηδες στα μαντριά.
Φλάσκα. Ο καρπός της φλασκιάς (νεροκολοκυθιάς), που χρησιμοποιείται σαν δοχείο. Επίσης δοχείο νερού ή κρασιού, κυρίως από ξύλο (τσότρα). Φλάσκες λέγανε κοροϊδευτικά και τις κοντόχοντρες γυναίκες, που επιπλέον είχαν και φουσκωμένα μάγουλα.
Αρμακάς: Σωρός λιθαριών, ο οποίος σχηματίζεται, καθώς βγάζουν τα λιθάρια από το χωράφι που πρόκειται να καλλιεργηθεί. Τοίχος χωρίς συνδετική ύλη, που χρησιμοποιείται για τη στήριξη χωμάτων. Αλλά και γενικά, σωρός από πέτρες, οπουδήποτε κι αν βρίσκονται.
Δαυλί: Κομμάτι ξύλου που δεν έχει καεί τελείως. Και δαυλίζω, ανακατεύω τα δαυλιά ή ρίχνω κι άλλα δαυλιά στη φωτιά.
Διαγούμισμα: Λεηλασία, άγρια και βίαια αρπαγή. Επίσης διαγούμισμα λέγανε και την κατασπατάληση της περιουσίας του από κάποιον (αυτός ότι είχε και δεν είχε, τα διαγούμισε δεξιά κι αριστερά).
Διάσελο ή διασέλα: Στενό πέρασμα ανάμεσα σε δύο λόφους, ή σε δύο κορφές βουνού.
Ζακόνι: Έθιμο, συνήθεια (κάθε τόπος και ζακόνι, κάθε μαχαλάς και τάξη).
Ζουλάπι: (ζ'λάπ) Αγρίμι, ζώο. Μεταφορικά για τον άνθρωπο, ηλίθιος, βλάκας, αγαθός. (βρε εμένα εσείς θα με γελάσετε, ζουλάπια;).
Καθούρι: Η δυνατή και χοντρή βροχή, που πέφτει χωρίς να φυσάει, ούτε παρατηρούνται άλλα καιρικά φαινόμενα (αέρας κ.λ.π.) και κρατάει λίγη ώρα.
Καρκάσαντος: Ο γυμνός.
Κλουκουτάω: Αναδεύω τα υγρά. Κυρίως όταν βρίσκονται μέσα σε μπουκάλι ή οποιοδήποτε δοχείο.
Κότσι: Σημείο όπου γίνεται η σύνδεση του τελευταίου τμήματος του ποδιού με την κνήμη. Ο αστράγαλος. Και μεταφορικά, όποιος έχει δυνάμεις (έχει κότσια αυτός) ή (δε βαστάν τα κότσια του) για κάποιον που δεν έχει την ικανότητα ή τις δυνάμεις για να καταφέρει κάτι.
Κούρος: Το κούρεμα των προβάτων.
Λυτάρι: Σκοινί ή λουρί που δένουμε τα κατοικίδια ζώα. Για κάποιον που η συμπεριφορά του δεν είναι φυσιολογική, κυρίως ψυχολογικά αλλά και όταν οι πράξεις του και τα έργα του είναι εκτός της κοινής λογικής, λέμε (αυτός είναι για το λυτάρι), δηλαδή για δέσιμο.
Ντορβάς ή ντουρβάς: Μικρός οδοιπορικός σάκος που κρεμιέται με λουρί από τον ώμο. Επίσης, μικρός σάκος γεμάτος με ζωοτροφή, που δένεται κατάλληλα στο λαιμό των ζώων, ώστε να μπορεί να φάει. (κυρίως μιλάμε για μουλάρια και γαϊδάρους).
Ξυστρί: Λέξη που χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να διώξουμε κάποιον (έλα, αρκετά κάθισες, ξυστρί τώρα).
Παπί: (έγινα παπί) λέγαμε όταν μουσκευόμασταν από τη βροχή ή πέφταμε στο ποτάμι με τα ρούχα ή βρεχόμασταν για οποιονδήποτε λόγο.
Σαϊάζομαι ή σαγιάζομαι: Όταν φοράω χοντρά ρούχα για να αποφύγω το κρύο. Παλτό, μπουφάν κ.λ.π. (πώς σαϊάστηκες έτσι;) λέμε για κάποιον που φορά πολλά και χοντρά ρούχα. (κάνει κρύο πάω σπίτι να σαϊαστώ με κανένα πανωφόρι).
Σέπιτα: Είναι μια λέξη που την χρησιμοποιούσαν σε συγκεκριμένες φράσεις. (έφαγα τα σέπιτα για να σε βρω) (αμάν πια, μού 'φαγες τα σέπιτα). Πιθανόν να σήμαινε τα πάντα. Όλα. Το καθετί. Αλλά ίσως και κάτι άλλο.
Στοιχειό: Κάθε δύναμη της φύσης που δεν μπορεί να δαμαστεί από τον άνθρωπο. Αόρατο, υπερφυσικό ον που σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες ασκεί δυσμενή επίδραση στους ανθρώπους. Φάντασμα, σκιάχτρο. Αλλά και άνθρωπος ψηλός και άσχημος, με αποκρουστική εμφάνιση.
Ταμπής: Αυτός που έφτιαχνε τον καφέ. Στα καφενεία στις πόλεις υπήρχαν άνθρωποι που ήταν ειδικοί στο φτιάξιμο όλων των ειδών καφέ και έκαναν μόνο αυτή τη δουλειά. Βέβαια στο χωριό δεν υπήρχε η πολυτέλεια να έχουν τα καφενεία ξεχωριστό υπάλληλο για να φτιάχνει μόνο καφέδες, αλλά αν κάποιος καφετζής έφτιαχνε καλό καφέ, τον αποκαλούσαν οι πελάτες «φιλοφρονητικά» ταμπή.
Τσίμπλα: Το λιπαρό έκκριμα των ταρσαίων αδένων των βλεφάρων. Και τσιμπλιάρης, αυτός που είχε τσίμπλες.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ

Ο γεωργός είχε αρκετά σύνεργα, που τα έφτιαχνε μόνος του από ξύλα της περιοχής εκτός απ' τα σιδερένια, που κατέφευγε στο σιδερά του χωριού. Τα ξύλα που χρησιμοποιούσαν ήταν συνήθως από πλατάνα.Θα αναφέρουμε μερικά, τα πιο απαραίτητα ανάλογα με τη χρήση τους. Σύνεργα της σποράς είναι τα παρακάτω:Το αλέτρι. Το πατροπαράδοτο ξύλινο που μας περιγράφει ο Ησίοδος. Τα κάμποσα κομμάτια του παίρνουν διάφορα ονόματα. Το κάτω χοντρό ξύλο συνήθως λέγεται "κουντούρι". Μπροστά του στηρίζεται το "υνί". Πίσω από το "υνί" είναι το "παράβολο" για να στρώνει το χώμα και στη μέση είναι η "σπάθα".Πιο πίσω, προς το τέλος είναι το "σταβάρι". μακρύ ξύλο καμπυλωτό που περνάει απ' τη "σπάθα", όπου μπορεί ν' ανεβοκατεβαίνει, στηριζόμενο στο "κουντούρι" με "σφήνα". Το πίσω μέρος είναι η "κοντονουρά" (η χειρολαβή).- Το αλέτρι όλο στηρίζεται στο ζυγό, που στα βόδια ήταν μπροστά στο λαιμό, στηριγμένος με τις "ζεύλες" ενώ στα μουλάρια, κάτω απ' το στήθος. Στο αλέτρι για μουλάρια υπάρχουν και οι παλάντζες, απ' όπου σέρνεται το αλέτρι. Στηρίζονται αυτές στη μέση στο αλέτρι και τραβιούνται με τις λαιμαριές απ' το λαιμό των ζώων, ενώ στα βόδια δεν υπάρχουν παλάντζες και λαιμαργιές και το αλέτρι σέρνει ο ζυγός. Απαραίτητα "αξεσουάρ" για το αλέτρι ήταν η βίτσα για τα βόδια, το καμουτσίκι για τα μουλάρια και η ξύστρα (το ξάλι) για το ξύσιμο της λάσπης απ' το υνί και διάφορα άλλα μέρη του αλετριού.Οι κασμάδες: Είναι αξίνες με το ένα μέρος στενό και το φαρδύτερο για να σκάβουν. Οι ελαφρότεροι και μικρότεροι, ανάλογα με το σχήμα τους είχαν διάφορα ονόματα, π.χ. τσαπιά, τσάπες, τσάπες δίκοπες, σκαλιστήρια κλπ.Η σβάρνα: Φτιαγμένη από ξύλα, σε σχήμα τετραγώνου ή ορθογωνίου, που προσδεμένη πίσω από το μουλάρι, που οδηγείτο από το γεωργό ο οποίος ήταν πάνω στη σβάρνα, έστρωνε το χώμα μετά από το όργωμα.- Για το θερισμό είχαν τα δρεπάνια.- Στον αλωνισμό χρησιμοποιούσαν το καρπόφτυαρο το καρπολόι και το δικούλι, όλα ξύλινα. Επίσης το κόσκινο και το ριμόνι (δριμόνι) (δερμόνι).Τέλος το κιλό δοχείο κυλινδρκό για το μέτρημα της σοδειάς, που χωρούσε 24 οκάδες, δηλαδή δύο ξάια, μια και το ένα ξάι χωρούσε 12 οκάδες.- Για τ' αμπέλια είχαν το κλαδευτήρι, την ψαλίδα, το πριόνι, τα τσαπιά, το σκαλιστήρι, τη μηχανή για το ράντισμα, το φυσερό για το θειάφισμα και τους κόφτες για τον τρύγο.- Τέλος για άλλες μικροδουλειές είχαν το τσεκούρι την τανάλια το φτυάρι το σφυρί το σκερπάνι.Το σπορόσακο, είναι χοντρό σακούλι από γιδότριχα. Οι λινάτσες, μεγάλα σακιά για μεταφορές. Ο ντουρβάς για να μπαίνει στη μουτσούνα των ζώων το καλοκαίρι και να τα προστατεύει από τα νταβάνια μεγάλες μύγες που βασανίζουν τα ζώα και κυλιούνται κάτω για να τις διώξουν.Επίσης το ψωμοσάκουλο, που μετέφεραν το ψωμί στο χωράφι, το παγκράκι που έβαζαν το φαγητό, ο ματαράς και η βτσέλα που μετέφεραν το νερό κ.α.- Οι περισσότεροι είχαν διπλά και τριπλά απ' αυτά τα εργαλεία, και αρκετά εξαρτήματα αλετριού για τις περιπτώσεις που κάποιο χαλάσει.

Η δουλειά αρχίζει τα χαράματα κάθε μέρα και τελειώνει αργά το βράδυ. Το θερισμό τον έχουν αναλάβει οι γυναίκες, ενώ οι άντρες θα δέσουν και θα μεταφέρουν τα δεμάτια, θα φτιάξουν τις θημωνιές κ.λ.π. Στο πρώτο ξεκίνημα του θερισμού, κάνουν το σταυρό τους και ανταλλάσσουν ευχές. Καλοφάγωτα. Με χαρές. Καλά μπερκέτια κ.λ.π. Οι εργαζόμενοι, εκτός από θεριστές και θερίστριες, αποκαλούνται αργάτες και αργάτισσες.
Ξεκινώντας, φτιάχνουν το πρώτο χερόβολο, που είναι στάχια, όσο χωράει η χούφτα. Έξι χεριές κάνουν ένα λημμάρι (η λέξη ίσως γίνεται από το λαμβάνω, λήμμα - λήμματος). τρία λημμάρια κάνουν ένα δεμάτι, το οποίο το τυλίγουν με βρύζα (σίκαλη). Τέσσερα δεμάτια μας κάνουν ένα φόρτωμα και πεντακόσια δεμάτια, μία θημωνιά.
Πολλά μηχανεύονται οι θερίστρες για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες του θερισμού. Έτσι, για το ήλιο φορούν τα μαντήλια, ενώ για τις παλαμονίδες (αγριόχορτα με φαρμακερά αγκάθια) και τα τριβόλια (αγκαθωτοί σπόροι αγριόχορτου, φορούν κάλτσες στα πόδια και στα χέρια. Αλλα ενοχλητικά αγριόχορτα, είναι οι μητρούσες, οι γκουρλομάτες, οι γαλανές, οι παπαδίτσες, η κολιτσίδα, και άλλα αγκαθωτά.
Για δροσερό νερό, χρησιμοποιούσαν το πήλινο σταμνί, τοποθετημένο σε σκιερό μέρος (κάτω από κάποια αγκορτζά) σκεπασμένο με μπούρτσι από καλαμπόκι ή κουκουνάρι από πεύκο.Πολλές φορές βλέπαμε τις κούνιες των μωρών να κρέμονται κάτω από κάποια αγκορτζά ή κάποιο πουρνάρι (που να τάφηνε η μάνα του) και τόπαιρνε μαζί της στο χωράφι.
Το μεσημεριανό κολατσιό, περιελάμβανε συνήθως τυρί, ελιές (οπωσδήποτε) ψωμί και ίσως λίγο γάλα από την κατσίκα που την έπαιρναν μαζί τους για να βοσκήσει. Τέντζερης, δεν έμπαινε πάνω στη φωτιά, γιατί η περίπτωση πυρκαϊάς ήταν πολύ μεγάλη.
Τα δεμάτια μεταφέρονται στα αλώνια, τοποθετημένα σε θημωνιές. Τη νύχτα μένουν εκεί και κοιμούνται, αφού φτιάξουν «απάγκιο» με δεμάτια. Το Σάββατο θα τελειώσουν νωρίς. Γυρίζουν όλοι στο χωριό για να πλυθούν και να κάνουν την Κυριακή αργία, πηγαίνοντας στην εκκλησία. Τη Δευτέρα η νοικοκυρά θα ξυπνήσει τα μεσάνυχτα για να ζυμώσει το βδομαδιάτικο ψωμί και να ακολουθήσει τους άλλους όσο μπορεί πιο γρήγορα, γιατί είναι και ντροπή να πάει αργά στη δουλειά. Θα την πουν ανοικοκύρευτη.
Όλες οι στράτες είναι γεμάτες από σκόρπια στάχυα. Το ίδιο και οι δρόμοι του χωριού. Παντού μυρίζει καλαμιά. Το χωριό είναι τελείως άδειο. Όσοι δεν έχουν πάει στο θέρο για διάφορους λόγους, ντρέπονται και να κυκλοφορήσουν ακόμη. Γιατί. Θέρος, τρύγος, πόλεμος.Γιάννης Γιαννούκος

ΘεριστήςΜετά του Αγίου Κωνσταντίνου ξεκινάει η συγκομιδή των σπαρτών. Δυο μήνες με την πιο σκληρή δουλειά του χρόνου, που θα τελειώσει μόλις μπουν στο πλέχτη (πλέχτ) ο σανός (ζωοτροφή), και στα αμπάρια τα δημητριακά για την οικογένεια.
Πρώτα θερίσματα οι ζωοτροφές. Ο σανός. Πρώιμα πριν ψωμώσουν, για να τα τρώνε τα ζώα, Η τροφή για τα ζώα που θα μπει στον πλέχτη για τον χειμώνα που λόγω καιρού δεν θα μπορούν να βοσκήσουν. Πρώτο θέρισμα ο βίκος. Με τα χέρια ή το δρεπάνι παλαιότερα, με την κόσα αργότερα. Τον έκοβαν τον έκαναν αγκαλιές τον γύριζαν κι από τις δυο μεριές για να στεγνώσει καλά, τον έδεναν με σπάρτο και τον κουβάλαγαν στο πλέχτη. Αφηναν μικρή ποσότητα για να γίνει, τον θέριζαν αργότερα έπαιρναν τον καρπό και τον κράταγαν για σπόρο. Το ίδιο γινόταν και για το κριθάρι και το βρωμάρι.
Αμέσως μετά, τέλη Μαΐου αρχίζει η πρώτη συγκομιδή των σπαρτών που προορίζονται για την διατροφή της οικογένειας. Η φάβα. Τις μέρες του θερισμού των καρπών (οσπρίων) τις αποκαλούσαν «καρποθέρια». Την έβγαζαν με τα χέρια, την έκαναν αγκαλιές, φόρτωναν τα υποζύγια, και τα πήγαιναν στα αλώνια. Το αλώνισμα της φάβας το έκανε μόνη της η κάθε οικογένεια μιας και η ποσότητα ήταν μόνο για τις ανάγκες της. Αν και εφόσον η ποσότητα που έβγαινε ήταν περισσότερη την πούλαγαν ή την άλλαζαν με κάποιο άλλο τρόφιμο που δεν είχαν όπως π.χ. το ρύζι. Την έβαζαν στ' αμπάρι και όποτε χρειαζόταν την πέρναγαν στο χειρόμυλο, Συνηθισμένη διαδικασία να μαγειρεύουν μεγάλη ποσότητα να την βάζουν στον τάλαρο και να παίρνουν όποτε ήθελαν μιας και είναι ένα φαγητό το οποίο διατηρείται μαγειρεμένο αρκετά. Τον Μάη μάζευαν επίσης τις φακές και την ρόβη. Πρώτη δουλειά στις αρχές Ιουνίου ή θεριστή, το θέρισμα της βρίζας, για να χρησιμοποιηθεί για το δέσιμο των δεματιών.
Έκοβαν την βρίζα της οποίας η καλαμιά είναι μακριά και ανθεκτική, την μούσκευαν, την πατούσαν για να μαλακώσει, την έστριβαν και ήταν έτοιμη για δέσιμο. Τον σπόρο της βρίζας τον κράταγαν για να τον χρησιμοποιήσουν την επόμενη χρονιά. Όσοι δεν είχαν βρίζα χρησιμοποιούσαν σπάρτα τα οποία είναι πιο δύσκολα στο δέσιμο. Μετά άρχιζε η σημαντικότερη δουλειά του χρόνου. Το θέρισμα του σιταριού. Το ψωμί του σπιτιού για όλο το χρόνο. Κοπιαστική δουλειά, η οποία γινόταν όλη την ημέρα και κάποιες φορές και νύχτα αν είχε φεγγάρι. Για να κοιμηθούν έφτιαχναν στην άκρη το απάγκιο όπως το έλεγαν, και λαγοκοιμόντουσαν ίσα για να ξεκουραστούν. Έτρωγαν το γάλα από την γίδα που είχαν δέσει στο χωράφι, ελιές, ψωμί, και κάποιες λίγες φορές η γυναίκα πήγαινε σπίτι και έφτιαχνε φαΐ, μαζί με κάποιες άλλες δουλειές που είχαν μείνει πίσω. Το ψωμί το μετέφεραν με το ψωμοσάκλο, το φαϊ με το παγκράκ'. Νερό στο χωράφι μετέφεραν με τον ματαρά και την βτσέλα.Το χωράφι το θέριζαν τμηματικά όλοι μαζί στη σειρά. Το κάθε κομμάτι το έλεγαν έργος και για αυτό τους θεριστάδες αργάτες. Μεγάλο φόβο οι θεριατάδες είχαν για τα φίδια που μπορεί να κρύβονταν στο σπαρτό μιας και είναι η εποχή τους. Συνήθως θέριζαν οι γυναίκες ενώ οι άνδρες αναλάμβαναν το δέσιμο των δεματιών και το κουβάλημά τους στα αλώνια. Για να προφυλαχτούν από τον ήλιο οι γυναίκες φόραγαν μαντήλια. Για παλαμονίδες (αγριόχορτα με φαρμακερά αγκάθια) και το τριβόλια (αγκαθωτοί σπόροι αγριόχορτου, φορούν κάλτσες στα πόδια και στα χέρια. Αλλα ενοχλητικά αγριόχορτα, είναι οι μητρούσες, οι γκουρλομάτες, οι γαλανές, οι παπαδίτσες, η κολιτσίδα, και άλλα αγκαθωτά. Μικρή μονάδα μέτρησης του θεριστή η «χεριά» δηλαδή όσα στάχυα χώραγαν μέσα σε μια χούφτα. Έξι χεριές ένα λιμάρη. Τρία λιμάρια ένα από την μία πλευρά, ένα από την άλλη κι ένα όπως να είναι, αλλά με τον καρπό πάντα προς τα έξω, έκαναν ένα δεμάτι. Τα δεμάτια τα φόρτωναν ανά δυο στα μικρά ζώα και ανά τέσσερα στα μεγάλα, και τα πήγαινα στα αλώνια όπου έκαναν θημωνιές. Ο κάθε ένας είχε τον χώρο του στα αλώνια, «τα αλώνια μας» όπως τα έλεγαν, τα οποία βέβαια δεν έγιναν ποτέ ιδιοκτησία κανενός ανήκαν πάντα στη κοινότητα.
ΑλωνάρηςΤον μήνα Ιούλιο τον έλεγαν και Αλωνάρη. Μόλις τέλειωνε ο θέρος άρχιζε το αλώνισμα.
Αμόλαγαν τα δεμάτια σε στρογγυλό σχήμα, με ένα αφαλό (κενό) στη μέση για να ανοίξουν τους κύκλους που έκαναν τα ζώα και να μην ζαλίζονται. Κάποιοι λίγοι νοικοκυραίοι που είχαν πάρα πάνω δεμάτια έκαναν κι άλλες θημωνιές. Υπήρχαν και δυο τρεις Στενιώτες νοικοκυραίοι που είχαν και τρεις θημωνιές. Στη Στενή υπήρχαν δυο αλώνια τα πέρα και τα δώθε ανάλογα σε ποια γειτονιά έμενες. Τα παλαιότερα αλώνια της Στενής ήταν τα Παλιάλωνα λίγο πιο κάτω από τα σημερινά στο δρόμο για τα θυμάρια. Στο αλώνισμα ήταν η σειρά των βαλμάδων. Βαλμάς είναι ο τεχνίτης του αλωνίσματος, το ζώο και το ντουέν. Στο αλώνισμα έμπαινε και το πνεύμα της αλληλοβοήθειας «τα δαν(ει)κά». Ο ένας βοήθαγε τον άλλον. Για 300 δεμάτια χρειάζονταν πέντε βαλμάδες. Εξήντα δεμάτια ο βαλμάς. Κάποιοι έφτιαχναν και θημωνιές με 500 δεμάτια και τα ανέβαζαν όσο πιο ψηλά μπορούσαν, ίσως και για φιγούρα. Τότε χρησιμοποιούσαν 4 + 4 βαλμάδες σε δυο βάρδιες. Φοράδα, γαϊδούρι, μουλάρι και λίγο παλαιότερα και βόδια. Μόλις έμπαιναν τα δεμάτια στη σειρά ξεκίναγαν οι βαλμάδες. Γύρω γύρω συνέχεια χωρίς σταματημό, ενώ κάποιος φρόντιζε ώστε τα δεμάτια να είναι μέσα στη στρογγυλή περίμετρο των βαλμάδων. Όσοι προσλαμβάνανε βαλμάδες επί πληρωμή και όχι «δανεικά» τους πλήρωναν με ένα ή δυο ξάγια σιτάρι την ημέρα. Αφού γύριζαν τα δεμάτια με το δικούλι και έφερναν τα πάνω κάτω, ξεκίναγαν και πάλι για να τελειώσουν κι αυτά που δεν είχαν γίνει. Σταδιακά ξεχώριζε το σιτάρι από το άχυρο.
Αφού τέλειωνε το αλώνισμα σειρά είχε το ξανέμισμα. Στα περισσότερα χωριά περίμεναν τον αέρα για να ξανεμίσουν. Στη Στενή στα αλώνια ήξεραν ότι κάθε βράδυ 12-1 είχε «πόιο». Αφού ξανέμιζαν το «λιώμα», που το είχαν μαζέψει σε σωρό, μάζευαν τον καρπό του σιταριού με κόσκινο και καθάριζαν τα σκύβαλα με τα οποία τάιζαν τα ζώα. Για το ξανένισμα χρησιμοποιούσαν το καρπολόι και το δικούλι. Το άχυρο, που είχε μαζευτεί σε σωρό, το σάκιαζαν στα αχυρόσακα και το πήγαιναν στα κατώγια «στου μπλέχτ» για να έχουν τα ζώα φαΐ για το χειμώνα. Τον καρπό, τον πέρναγαν από το δρινόνι ή δερμόνι (χοντρή σίτα), για να καθαρίσει από τα σκύβαλα, τον έβαζαν στα καρπόσακα και τον πήγαιναν στα αμπάρια.
Οι μεγαλύτεροι παραγωγοί σιταριού στη Στενή ήταν οι Κορωναίοι (Μπαμπάδες), οι Γιαλοί (Ταμίες) και ο Ποστόλης Σιμιτζής.
Τα αποτελέσματα της σποράς τότε δεν ήταν και ιδιαίτερα αποδοτικά. Έπαιρναν απλώς άλλο τόσο από αυτό που έσπερναν και λίγο πάρα πάνω κάποιες φορές, κι έτσι κάθε φορά την μισή συγκομιδή την φύλαγαν για να την σπείρουν την επόμενη χρονιά. Μονάδα μέτρησης ήταν το ξάι. Το ξάι ήταν ένα δοχείο το οποίο είχε περιεκτικότητα από 9-12 οκάδες ανάλογα από τον καρπό. Τα δέκα ξάια έκαναν μια τάλια. Από το 1860 μέχρι και μετά το 1900 με τις καλύτερες συνθήκες ένας γεωργός είχε παραγωγή 50 τάλιες σιτάρι, 20 τάλιες κριθάρι, 20 τάλιες καλαμπόκι, 25 τάλιες -ρεβίθια και 20 τάλιες φάβα.
Τον Ιούλιο έβγαζαν τα ρεβίθια Τα έβγαζαν με τα χέρια τα έκαναν αγκαλιές, άδετες ή δεμένες. Έβαζαν τέσσερα δέματα στο ζώο και τα πήγαιναν στα αλώνια. Τα αλώνιζαν μόνοι τους αυτή την φορά μιας και η ποσότητα ήταν μόνο για το σπίτι.
Τον Αύγουστο είχαν σειρά τα καλαμπόκια. Τα έβγαζαν πολλές φορές και από τον Ιούλιο τα έλιαζαν και κοντά της Παναγίας τα ξεχώριζαν από τα «μπούρτσα»: «Τα πήαιναμ στ' αλώνια και τα βάραγαμ ουλ μέρα με τα λουμπούτια».Γ.Μ.

Θέμα Παράθυρο εικόνας. Από το Blogger.